Hoe was het nu weer met… het zikavirus?

In 2016 was er even wereldwijde paniek na het zien van de beelden van Braziliaanse baby’s met microcefalie (te kleine schedel). In 2015 was in Zuid-Amerika het zikavirus uitgebroken en vervolgens verspreid naar de Caraïben en het zuiden van de Verenigde staten.
Aan reizigers uit Europa werd gevraagd om reizen uit te stellen, vooral als er een mogelijke zwangerschap of zwangerschapswens was.
Hoe zit het nu, in 2019?

Wat is het zikavirus

Het zikavirus is een virus dat door muggen wordt verspreid. Het is gelijkaardig aan dengue en chikungunya. Het kan ook via bloed en seksueel contact doorgegeven worden.
Het virus bestaat al veel langer in Zuidoost-Azië en Afrika, maar maakt daar weinig slachtoffers. We weten ondertussen dat je een immuniteit opbouwt, als je in het verleden in contact kwam met het virus.
Voor 2015 kwam het niet voor op het Amerikaanse continent. Doordat nog niemand in landen als Brazilië in contact was gekomen met het virus, was er nog geen immuniteit. Dit is één van de redenen waardoor het zo snel kon verspreiden.
Het probleem is groter in gebieden waar mensen dicht bij elkaar wonen en ook in armere regio’s waar producten zoals DEET of bescherming aan de ramen weinig gebruikt worden.

Voor wie is het gevaarlijk?

Voor gewone mensen geeft het zikavirus een vrij milde ziekteperiode. Maar 1 op 5 mensen die ermee besmet geraken, krijgen symptomen. Symptomen zijn o.a.  vermoeidheid, (milde) koorts, spier- en gewrichtspijn, oogontsteking en huiduitslag. Deze zijn niet erg specifiek. Op lange termijn ziet men ook weinig ernstige gevolgen zoals neurologische aandoeningen.
De symptomen ontstaan 3 tot 12 dagen na de besmetting.
Er is geen behandeling of vaccin. Er wordt immuniteit opgebouwd, maar het is nog onduidelijk of die levenslang of voor een kortere periode is.
Voor zwangere vrouwen is er wel een belangrijk risico.

Zwangerschap en zwangerschapswens

Het zikavirus kan tijdens de zwangerschap worden doorgegeven aan het ongeboren kind. In ongeveer 6% van de besmette zwangerschappen heeft dit ernstige gevolgen. Een zika-infectie tijdens de zwangerschap kan dan een miskraam of aangeboren afwijkingen veroorzaken. Mogelijke afwijkingen zijn bijvoorbeeld een te kleine schedel, zicht- of gehoorstoornissen, groeiachterstand, mentale achterstand of epilepsie.

Het virus kan bij vrouwen tot enkele weken na besmetting in de vagina gevonden worden en bij mannen tot 3 maanden in het sperma.
Hierdoor is het niet enkel belangrijk voor vrouwen die zwanger zijn om maatregelen te nemen, maar ook voor vrouwen én mannen met een kinderwens. Word je zwanger in de periode na een besmetting, dan kan de foetus ook risico lopen op de afwijkingen of een miskraam. Een man met zika kan een zwangere vrouw (en haar ongeboren kind) ook besmetten.
Weinig mensen krijgen zelf (duidelijke) symptomen van het virus, dus je kan het ook doorgeven zonder het te weten.

Wat moet je doen?

Omdat de het besmettingsrisico is verminderd in 2019, zijn de richtlijnen voor mensen die zwanger willen worden of (kunnen) zijn, versoepeld. We hebben zowel Nederlandse als WHO richtlijnen gevonden, deze liggen iets uit elkaar:
Nederland:
Vrouwen wordt geadviseerd om tijdens de reis en de eerste maand na terugkomst niet zwanger te worden.
Mannen wordt aangeraden om tot 2 maanden na terugkomst condooms te gebruiken bij seksueel contact met een zwangere partner, of een partner met een zwangerschapswens. Ook bij partners die zwanger kunnen worden, worden condooms aangeraden.
Zwangere vrouwen wordt aangeraden om niet noodzakelijke reizen uit te stellen. Als men toch naar een gebied met zika wenst te reizen, wordt dit best eerst met de gynaecoloog en/of het Tropisch Instituut besproken.
WHO:
De Wereld Gezondheidsorganisatie raadt vrouwen met zwangerschapswens aan om de zwangerschapswens met 2 maanden uit te stellen. Mannen wordt aangeraden om tot 3 maanden na terugkomst extra voorbehoedsmiddelen te gebruiken.

Ben je zwanger: stel dan je reis zo mogelijk uit en wil je zwanger worden, wacht dan tot enkele maanden na terugkomst om te stoppen met voorbehoedsmiddelen. Zoek in beide gevallen informatie bij het Tropisch Instituut (itg.be) als je twijfelt aan je bestemming of als je nog vragen hebt.

Risicogebieden

In de Verenigde staten zijn er in 2018 en 2019 geen meldingen meer gemaakt van besmettingen. Het aantal gevallen in het Caraïbisch gebied en Zuid Amerika is ook afgenomen.
Het virus is nog aanwezig in verschillende landen maar momenteel is er nergens een uitbraak of epidemie. De kaart onderaan is een laatste update van de WHO.
Meer info over de landen vind je op https://wwwnc.cdc.gov/travel/files/zika-areas-of-risk.pdf

Toekomst

Het aantal meldingen van besmettingen is de voorbije 2 jaar sterk teruggelopen, wat goed nieuws is.

Bij de WHO heeft men wel gemerkt dat niet alle landen even bereidwillig zijn om het aantal gevallen van zika te melden, o.a. uit angst om toeristen te verliezen.
De muggen die het virus kunnen verspreiden, vindt men over de hele wereld terug, niet enkel in landen waar het virus aanwezig is. Dit type mug komt bijvoorbeeld ook voor in Turkije, Egypte en China. In deze landen is er evenwel nog geen zika teruggevonden. De WHO blijft landen wel vragen om besmettingen te melden, om mogelijke nieuwe uitbraken in kaart te brengen.